مقدمه

با توجه به ضرورت تناسب برنامه هاي آموزشي با دنياي در حال تحول و تكامل امروز، لزوم توسعه پويا و ارتقاي نيروي انساني از ضروریات است كه مستلزم آموزش مستمر و مادا مالعمر است. آموزش مستمر شامل تحصيل مداوم معلومات و دانش، كسب تجربيات افراد مختلف متناسب با شيوه زندگي و اشتغال است كه موجب تحول الگوهاي آينده رفتار آدمي مي شود . عنصر كليدي در توسعه روستايي انسان است و آموزش بهترين وسيله توانمندسازي بهره برداران   عامل توسعه مي باشد. از طريق آموزش انسان  مي تواند محيط اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي خود را كنترل كند . برنامه هاي آموزشي كشاورزي در صورتي كه منطبق با احتياجات و شرايط ويژه روستاييان اجرا گردد، مي تواند نقش كليدي و تأثيرگذاري در فرايند توسعه روستايي ايفا كند.

آموزش كشاورزي و از جمله آموزش  بهره برداران از عوامل سرعت بخش توسعه كشاورزي مي باشد. در تمام نظريه هاي مربوط به توسعه كشاورزي، نيروي انساني و دانش و اطلاعات لازم براي فعاليت در بخش كشاورزي از اهميت   به سزايي برخوردار است و انسان به عنوان مهمترين عامل آن محسوب مي شود .

در بخش كشاورزي همانند ساير بخشهاي اقتصادي ساماندهي بهره‌برداران، توليد‌كنندگان وفعالان در قالب انواع تشكل‌هاي اقتصادي، صنفي، سياسي،‌اجتماعي و فرهنگي مي باشد. افراد با عضويت در اين تشكلها و برخورداري ازيك شخصيت حقوقي مي توانند به نحو مناسبتر و كاملتري خواسته‌ها، نيازها و انتظارات خود را بيان نموده و از اين طريق به دستگاههاي دولتي و مراجع تصميم‌گيري ذيربط منتقل نموده و پيگيري‌هاي لازم را براي تحقق آن به عمل آورند. بديهي است شكل‌گيري تشكل‌هاي توانمند ضمن آنكه با ديدگاههاي جديد در خصوص حقوق مردم سازگارتر است، به طور بالقوه مي‌تواند به عنوان ابزاري در جهت سپردن امور مردم به خود آنها عمل نموده و فرصت لازم را براي پرداختن دستگاههاي دولتي به وظايف اساسي و رسالت‌هاي خود فراهم آورد. در اين چارچوب زمينه و بستر مناسبي براي مشاركت سازمان يافته مردم در اداره امور جامعه فراهم گرديده و ضمن آنكه به طور بالقوه مجراي مناسبي براي برقراري ارتباط، هماهنگي و همكاري بين دستگاههاي دولتي و مردم ايجاد مي‌شود، امكان ايفاي هر چه بهتر نقش‌ها، وظايف و تكاليف دستگاههاي دولتي در قبال مخاطبان خود نيز به نحو مناسبتري فراهم مي‌گردد. حركت به سمت استمرار جنين روابطي بين دولت و مردم در قالب تشكل‌هاي غيردولتي در شكل تكاملي خود زمينه ساز تثبيت و استقرار مردم سالاري و تحقق جامعه مدني و پاسخ به مطالبات مردم خواهد بود.

با اعتماد به نقش محوری تأمین آب در فرایند توسعه کشاورزی استان بی هیچ تردیدی می‏توان گفت در سال‏های آینده برای آموزش کشاورزان و بهره‏برداران اراضی آبی شده و نیز آموزش عملی و کارگاهی فارغ‏التحصیلان بخش کشاورزی و ارائه الگوی کشت مکانیزه در بهره‏برداری از اراضی جدید و نیز تأمین تلیسه دامی به منظور تولید شیر سالم و گوشت مرغوب که حداقل می‏تواند نیاز بخش کثیری از جمعیت کشور را تأمین نماید و همچنین با تأمین نهال سالم و مطمئن برای ایجاد باغات آتی‏الاحداث و نیز تأمین بذور اصلاح شده غلات و دانه‏های روغنی و علوفه و چغندرقند نیازمند ارائه الگویی مؤثر در بخش کشاورزی و دامپروری و شیلات استان مرکزی  ‏باشیم.

از طرفی با توجه به تخریب مراتع استان که در اثر تغییر اقلیم و خشک‏سالی و نیز تعلیف بی‏رویه بابت انتفاع افتاده است ضرورت دارد نظام دامداری سنتی به  دامپروری مدرن و صنعتی تغییر الگو دهد و این تغییر الگو نه تنها یک ضرورت بلکه یک اجبار برای جلوگیری از بیابان‏زایی و نابودی طبیعت و محیط زیست است که این تغییر علاوه بر افزایش تولید و بهره‏وری در تقویت دومین پایه‏ توسعه استان یعنی گردشگری و حفظ طبیعت عمیقاً اثرگذار خواهد بود.

با این تحلیل به روشنی آشکار است برای تحقق فرایند توسعه کشاورزی استان به عنوان ا لگو باید به تجارب و یافته‏های کارشناسان با تجربه مراکز آموزشی  توجه  کرد .

در بخش آموزش نیروی انسانی بخش کشاورزی،  این مرکز با دارا بودن ظرفیت‏های علمی و عملی و امکانات آموزشی و نیز دارا بودن تجارب و تکنولوژی لازم به قوت می‏تواند همچون گذشته، در امر آموزش نیروی انسانی بخش کشاورزی ایفای نقش نماید و بعنوان یک مرکز آموزشی عملی،  با برگزاری دوره‏های آموزشی  مهارتی و آزاد  نیروی مورد نیاز بخش کشاورزی و شاغلین این بخش را با آخرین تکنولوژی آموزش و با تکنولوژی‏های روزآمد آشنا نماید.

گروه بهره برداران مجتمع آموزشی جهاد کشاورزی  استان مرکزی ( مرکز آموزش عالی  شهید بابایی اراک و مرکز آموزش ساوه) در 3 بخش ذیل فعالیت می نماید :

1.        آموزش  روستائیان :

2.       آموزش  شرکتها و تشکل های کشاورزی : شامل  شرکتهای تعاونی تولیدی ، گلخانه ها، دامداری ها و مرغداریها ، گاوداریها و .....

3.      دوره های خاص و مهارتهای آزاد :

 ويژگي هاي آموزش بهره برداران

-   آموزشهاي مذكور منجر به ايجاد يا ارتقاء مهارت در افراد گرديده و در پايان پودمان هاي ارايه شده و اطمينان از كسب مهارت به فراگيران گواهينامه مهارتي اعطاء مي گردد.

-   در آموزشهاي مذكور كليه افراد مرتبط با بخش كشاورزي اعم از شاغلين مستقيم و واحد ها و اركان و اعضاي تعاوني ها و تشكل ها مي توانند شركت نمايند.

-   براي شركت در اين نوع آموزشها تفكيك سنی و جنسي وجود ندارد بلكه هدف اصلي دوره بهبود خلاء مهارتي است که در مشاغل حرف و مسئولیتهای شغلی بخش کشاورزی است  و مخاطبين كليه كساني هستند كه در يكی از زيربخش های کشاورزی در حال تولید و بهره برداری هستند

-    با توجه به انتظار کسب مهارت در پایان دوره , اجرای دوره بایستی بصورت مشارکتی، روشها و فنون جدید و به صورت رویکرد مدیریت مزرعه برگزار شود.

-    محتوای دوره های آموزش بهره برداران بایستی با سطح معلومات، واژگان لغات، عبارات، نیازهای محلی، فرهنگ ( آداب و رسوم، سنتها، باورها، و اعتقادات) هماهنگ و منطبق باشد.

- دوره ها  مسئله محور و تقاضا محور می باشد . .بطوریکه هر مشگل یا مسئله  که راه حل آن در گرو آموزش باشد  یا به هر تقاضای  کشاورزان دوره های مورد نظر  اجرا می گردد.

از مزایای این دوره ها ، صدور گواهی برای بهره مندی از تسهیلات بانکی و طرح های اشتغالزایی، و کارآفرینی ، اثر بخش بودن دوره های آموزشی در مقایسه با کلاسها و کارگاهها به دلیل داشتن بخشهای عملی و توجه تخصصی تر به موضوع آموزش ر ا از جمله مزایای برگزاری دوره های مهارتی میتوان ذکرکرد.

 

مستندات قانوني آموزشهاي بهره برداران:

1.         آموزشهاي مهارتي بهره برداران در سال 1364 تحت عنوان آموزشهاي مهارتي كوتاه مدت ( غيررسمي ) به استناد مفاد ماده 2 آئين نامه هماهنگي و تفكيك وظايف وزارتين جهاد سازندگي و كشاورزي سابق مصوب هيات وزيران درتاريخ 8-7-1363 شروع گرديد و به تدريج باتوجه به مفاد ماده 8 قانون اداري مالي و استخدامي وزارت جهاد سازندگي مصوب 23-1-67 و پس از آن نيز مفاد بند هفتم ونهم ماده 7 اساسنامه سازمان جهاد استانها مصوب سال 73 و همچنين مفاد بند 8 اهداف و وظايف جهاد سازندگي در زمينه عمران روستايي مصوب سال 73 و با تشكيل دفتر آموزش روستائيان تحت عنوان آموزشهاي فني و حرفه اي غير رسمي ادامه يافت .

2.         ماده 151 قانون برنامه سوم توسعه  وزارت جهادكشاورزي عضو رسمي ستاد هماهنگي آموزشهاي فني و حرفه اي كشور مي باشد. ( در اين ماده شوراي عالي كارآموزي ، شوراي عالي هماهنگي آموزشهاي فني و حرفه اي كشور ـ شوراي عالي آموزشهاي علمي ، كاربردي منحل و بجاي آن ستاد هماهنگي آموزشهاي فني و حرفه اي به رياست معاون اول رئيس جمهوري تشکیل می شود )

3.         تصويب نامه هيئت وزيران به شماره 18801/ت 25638/هـ مورخه 25/4/ 1381  موضوع شرح وظايف تفضيلي وزارت جهادكشاورزي ( بند ب رديف 4 ـ برنامه ريزي  و اجراي آموزشهاي فني و حرفه اي شاغلان بخش كشاورزي و روستايي بعهده وزارت جهاد كشاورزي )

4.         ابلاغيه شماره 11-3317455 مورخ 28-8-81 وزير محترم وقت

هدف از اجراي آموزشهاي مهارتي ،توانمندسازي توليد كنندگان و بهره برداران بخش كشاورزي، با توجه به توسعه نيروي انساني ميباشد.

با اين آموزشها سعي بر آن است كه ضمن استفاده از تجارب كارآموزان و دانش بومي انتقال اطلاعات و يافته هاي جديد علمي بنحو احسن صورت گيرد .پايين بودن سطح توليد،افزايش هزينه ها،  و عدم آشنايي در بازاريابي توليدات بخش كشاورزي ، ضرورت برنامه ريزي و اجراي آموزشهاي مهارتي را دو چندان مينمايد.

آموزشهاي مهارتي موجب ارتقاء سطح كمي و كيفي و كاهش هزينه هاي توليد گشته و در مواردي راه و روش بازاريابي و چگونگي حضور در بازار را با توجه به ابتلاء كارآموزان نسبت به موضوع به طور مفيد آشكار ميسازد.

تامين رفاه خانوارهاي شاغل دربخش کشاورزی،تثبيت و رونق مشاغل بخش كشاورزي با استفاده از علوم نوین از نتايج اين آموزشهاست.

آموزشهاي مهارتي از اهميت و جايگاه بي بديل در فرايند بهره وري محصولات كشاورزي و رشد و توسعه مناطق روستايي و مراكز توليدي برخوردار ميباشد.

- آموزشهاي مهارتي در بخشهاي ذيل برگزار ميگردد.

دام و طيور،دامپزشكي،منابع طبيعي و آبخيزداري،آب و خاك،زراعت و باغباني،صنايع تبديلي و تكميلي،شيلات و آبزيان،حفظ نباتات و مكانيزاسيون كشاورزي و ...

اين آموزشها بطور عمده در محل فعاليت توليد كنندگان و بهره برداران برگزار ميگردد .

تشكيل دوره هاي اموزشي بر اساس نياز سنجي بوده و در هنگام اجرا از فراگيران مربوطه دعوت بعمل آمده و در اين خصوص مراكز خدمات جهادكشاورزي و مراكز ترويج نقش مهمي در اطلاع رساني و جذب فراگيران به دوره هاي آموزشي و تشكيل دوره ها را دارند.در دوره ها سعی شده از استانداردهای اموزشی دانشگاهی وتحقیقاتی بهمراه دستاوردهای نوین برای بهره بردهران استفاده گردد. وهمچنین  حتي الامكان از اساتید با تجربه و مجهز به اطلاعات روز جهت تدريس عملي و نظري دعوت بعمل آيد.

 

آموزشهای بهره برداران

اين آموزشها بر اساس استاندارد هاي آموزشي مصوب به تناسب سطح تحصيلات و تجارب قبلي فراگيران در حيطه هاي مختلف در قالب دوره هاي آموزشي كوتاه مدت ، ميانمدت و بلند مدت برنامه ريزي و اجرا مي گردد. این آموزشها با توجه به شغل محور بودن در قالب 7 برنامه اجرایی زیر ارائه می شوند:

1- برنامه اجرایی آموزش های مددکاران ترویجی

2- برنامه اجرایی آموزش های زنان تسهیل گر روستایی

3- برنامه اجرایی آموزش تعاونی تولید

4- برنامه اجرایی آموزش کشاورزان پیشرو

5- برنامه اجرایی آموزش واحدهای تولیدی بزرگ

6- برنامه اجرایی آموزش متقاضیان طرح های توسعه بخش کشاورزی

 7- برنامه اجرایی آموزش متقاضیان بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار

مددکاران ترویجی :

 به کشاورزان و زنان روستایی و عشایری اطلاق می­شود که دارای تجربه و مهارت های فنی در بخش کشاورزی بوده و از طریق تعامل با مروجان و کارگزاران و سایر مولدین کشاورزی در رشد دانش فنی بهره برداران کشاورزی مشارکت می نمایند.

زنان تسهیل گر روستایی:

به زنان روستایی داوطلبی اطلاق می­شود که توسط زنان روستایی انتخاب شده و سپس تحت پوشش آموزش های عمومی و تخصصی قرار گرفته و در یک ارتباط دوسویه با مخاطبین خود روند خودباوری و توسعه زنان محلی روستایی را تسهیل می نمایند.

تعاونی های تولید:

 مخاطبین این برنامه، مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره شرکت­های تعاونی تولید، سهامی زراعی و صنوف کشاورزی هستند که در گستره ای با وسعت بیش از 3 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور مشغول به فعالیت می باشند.

کشاورزان پیشرو:

 مخاطبین این برنامه کشاورزان خبره  با سوادی می­باشند که مدیریت واحدهای تولیدی زراعی و باغی 1 تا 5 هکتار یا واحدهای دامی دارای 20 تا 50 رأس دام بزرگ و .... را بر عهده داشته و در مقایسه با سایر کشاورزان از قابلیت پذیرش تکنولوژی های نوین علوم مختلف کشاورزی بر خوردار هستند و میانگین تولید آنها نزدیک به تولید کشاورزان نمونه منطقه می باشد.

واحدهای تولیدی بزرگ:

 مخاطبین این برنامه کشاورزان، کارگزاران و عوامل شاغل در واحدهای زراعی و باغی بیش از 5 هکتار یا واحدهای دامی بیش از 50 رأس دام بزرگ و ... را تشکیل می­دهند.

متقاضیان آبیاری تحت فشار:

 مخاطبین این برنامه اشخاص حقیقی یا حقوقی می باشند که مدیریت امور بهره برداری از یک یا چند نوع سیستم آبیاری تحت فشار را بر عهده دارند یا خواهند داشت و توانمندی های فنی و مهارتی آنان بر میزان کارایی سیستم تحت اختیار آنان تأثیر می گذارد.

متقاضیان طرح­های توسعه بخش کشاورزی:

 مخاطبین این برنامه بخشی از دانش آموختگان رشته های کشاورزی و منابع طبیعی، شاغلین فعلی بخش و یا فعالان طرح های محوری هستند که بر اساس مصوبات کارگروه ذیربط، از امکانات لازم برای اجرای طرح های توسعه بخش کشاورزی برخوردار می گردند.

 

گزارش  عملکرد آموزش بهره برداران کشاورزی مرکز آموزش جهاد کشاورزی استان مرکزی در سال 91

 

گزارش عملکرد بهره برداران مرکز آموزش جهاد کشاورزی استان مرکزی در سال 1392

 

 

 

شرح وظایف  پیشنهادی گروه آموزش بهره برداران :

1. اجراي قوانین ، مقررات و ضوابط آموزشی بهره برداران مصوب مراجع ذیربط

2 . نیازسنجی ، تدوین و پیشنهاد برنامه هاي آموزشی کوتاه مدت و میان مدت ویژه بهره برداران بخش کشاورزي

3. برنامه ریزي و اجراي دوره هاي آموزشی کوتاه مدت و میان مدت و آموزش هاي ایجاد مهارت هاي شغلی به بهره برداران بخش کشاورزي

4. ارایه خدمات کارآموزي ، بازآموزي و مهارت آموزي به دانش آموختگان ، دانشجویان ، دانش آموزان و بهره برداران بخش کشاورزي

05 ارایه خدمات آموزشی و مشاوره اي در زمینه هاي خود اشتغالی ، کاریابی و کارآفرینی و انتقال دانش کار به شاغلان و متقاضیان اشتغال در بخش کشاورزي

6 . هماهنگی و همکاري و انجام اقدامات لازم به منظور کاهش نرخ بیسوادي در شاغلان بخش کشاورزي و جلوگیري از بازگشت بیسوادي

7. برگزاري آزمون و انجام اقدامات لازم براي ارزشیابی آموزشی، فنی ، تخصصی و مهارتی شاغلان بخش کشاورزي

8. مشارکت در تهیه و پیشن هاد برنامه و انجام اقدامات لازم به منظور بهره گیري مطلوب از امکانات و تجهیزات آموزشی مرکز آموزش در زمینه آموزش هاي بهره برداران

9. مشارکت و همکاري با واحد ترویج سازمان در زمینه هاي مختلف به منظور افزایش بهره وري و ارتباط فعالیتهاي

آموزشی و ترویجی و انتقال یافته هاي تحقیقاتی به شاغلان بخش کشاورزي

10. تعامل و تعاون با سایر دستگاه هاي ذیربط استانی براي توسعه آموزشهاي مهارتی و حرفه اي بخش کشاورزي

11. هماهنگی و همکاري با گروه برنامه بودجه و آمار براي مدیریت مطلوب تولید و پردازش آمار و اطلاعات آموزش هاي بهره برداران و تدوین استاندارد مشاغل و طراحی برنامه هاي درسی

12. انجام اقدامات لازم به منظور جلب توجه و ایجاد انگیزه در کشاورزان براي شرکت در دوره هاي آموزشی

13. هماهنگی و همکاري در برنامه ریزي و اجراي فعالیت هاي فوق برنامه ، فرهنگی و ورزشی

از اهداف کلی آموزش بهره برداران می توان به موارد ذیل اشاره داشت :

-     ارتقاء دانش و بینش بهره برداران بخش کشاورزی

-      اجرای دوره های مورد نیاز بهره برداران بخش عمومی و خصوصی

-      گرد آوری اطلاعات حوزه های بومی استان

وظایف گروه بهره برداران :

1.         نیازسنجی

2.         برنامه ریزی آموزشهای لازم

3.         هدایت

4.         نظارت

5.         ارزشیابی

6.         صدور گواهینامه آموزشی