بيماريها و آفات مهم گندم و روشهاي كنترل و

مبارزه با آنان

Rusts -1 زنگهاي گندم

زنگهاي گندم (زنگ نواري، زنگ برگ و زنگ ساقه) از جمله بيماريهاي مهم اين محصول مي باشند

كه در كشور ما زنگ زرد در درجه اول اهميت و زنگ قهوهاي در مرتبه دوم قراردارد (زنگ سياه از اهميت كمتري برخوردار است)، بنابراين به فراخور اهميت ذيلاً به اين سه بيماري پرداخته شده است:

Stripe Rust (Yellow Rust يا Glume Rust) ( * زنگ نواري (زنگ زرد

مي باشد قادر است بغير از گندم، جو، Puccinia striiformis بيماري زنگ زرد كه عامل آن قارچ

چاودار و بيش از هجده جنس از انواع گراسها را نيز آلوده سازد.

دراين بيماري آلودگي اوليه از طريق يوريدسپورهايي كه توسط باد از مناطق دوردست آورده شدهاند

رخ داده و در صورتيكه دماي هوا (local origin) و يا منشاء محلي دارند (long distance origin)

10 بوده و رطوبت كافي نيز وجود داشته باشد آلودگي به سرعت گسترش مييابد (زنگ زرد -150C بين

زرد يا نارنجي (pustules) در مقايسه با زنگهاي قهوهاي و سياه به دماي پائينتري نياز دارد). جوشهاي

رنگ حاصل از فعاليت قارچ بصورت نوارهاي باريكي برروي برگ، غلاف برگ و گلوم مشاهده ميشود. با

افزايش دما توليد يوريدسپورها كاهش يافته متوقف مي گردد و تليوسپورهاي سياهرنگ قارچ ظاهر

مي شوند. در آلودگيهاي شديد افت عملكرد از طريق كاهش وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله رخ

مي دهد.

Leaf Rust (Brown Rust) ( * زنگ برگ (زنگ قهوهاي

ايجاد شده و با توجه به اينكه در Puccinia recondita f.sp. tritici اين بيماري توسط قارچ

مقايسه با زنگ زرد براي رشد و توسعه به دماي بالاتري احتياج دارد در گندمهاي ديركاشت اهميت

بيشتري خواهد داشت. در اين بيماري آلودگي اوليه توسط يوريدسپورهايي كه توسط باد آورده شدهاند

15-220 سريعاً گسترش مييابد. بنابراين C ايجاد شده و در صورت وجود رطوبت كافي در دماي

جوشهاي دايرهاي تا كمي بيضي شكل نارنجي تا قهوهاي رنگي كه از جوشهاي زنگ ساقه كوچكترند

بصورت منفرد در سطح فوقاني برگ و غلاف برگ ظاهر مي گردد. در آلودگيهاي شديد افت عملكرد از

طريق كاهش وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله رخ مي دهد.

Black Rust (Stem Rust) ( * زنگ ساقه (زنگ سياه

كه عامل بيماري زنگ سياه است علاوه بر گندم بخشي Puccinia graminis f.sp. tritici قارچ

بعنوان ميزبانان ثانويه) كامل ) Mahonia از سيكل زندگي خود را بر روي زرشك و گونههايي از

مي كند.

151

از نظر دما زنگ سياه در مقايسه بازنگ زرد و قهوهاي به دماي بالاتري جهت ايجاد آلودگي و گسترش

400 فعاليت __________قارچ شديداً C 150 و بالاي C 260 )، در دماي زير C آن نياز دارد (بهترين دما نزديك به

متوقف ميشود. جوشهاي حاصل از اين بيماري قهوهاي متمايل به قرمز بوده و بر روي هر دو روي برگ،

ساقه و سنبله مشاهده مي گردند در آلودگيهاي خفيف اين جوش ها جدا و پراكنده بوده كه با شدت

گرفتن آلودگي بهم ميپيوندند. بافت آلوده در ناحيه جوشها ظاهري پاره بخود ميگيرد.

كه براي نخستين بار در سال 1999 از كشور اوگاندا گزارش گرديد Ug در حال حاضر نژاد جديد 99

است كه مقاومت چندين ساله ارقام موجود در كشور (كه داراي Sr داراي توان بيماريزايي براي ژن 31

منشاء سيميت هستند) در برابر بيماري زنگ سياه (غير از نژاد مذكور) ناشي از وجود همين ژن بوده است

و در حال حاضر به دليل ظهور اين نژاد، ارقام موجود در معرض تهديد اين بيماري بوده و اين مورد خاص

در سال 86 براي اولين بار از برخي اراضي گندم مناطق بروجرد و همدان گزارش گرديد، لذا تحقيقات در

راستاي معرفي ارقام مقاوم در دست انجام بوده و توفيقاتي نيز در اين زمينه حاصل گرديده است (دو رقم

مقاوم نسبت به اين نژاد بيماريزا با نامهاي پارسي و سيوند از سوي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر و

نهال معرفي شد).

روشهاي كنترل و مبارزه با بيماري زنگ

-1 استفاده از واريتههاي مقاوم، متحمل يا نيمه مقاوم

-2 تراكم مناسب بوته (حتيالامكان استفاده از مقادير كمتر بذر در واحد سطح)

-3 زمان كاشت مناسب (بسته به شرايط آب و هوايي منطقه)

-4 استفاده از كود سرك به مقدار مناسب و فقط يك نوبت

-5 استفاده از كودپتاس

-6 مبارزه شيميايي با استفاده از سموم

جدول 1- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري زنگ

* واحد مصرف كيلو در هكتار

نام تجاري سم نام عمومي سم

ميزانمصرف

(ليتر/هكتار)

دفعات سمپاشي زمان مبارزه

آلتو

فوليكور

تيلت

ايمپكت

آرتئا

آلرت

(SL سايپروكونازول(% 10

(EW تبوكونازول(% 25

(EC پروپيكونازول(% 25

(SC فلوتريافول(% 12.5

سايپروكونازول+

(EC پروپيكونازول(% 33

( SE37/ فلوزيدازول + كاربندازيم(% 5

0/5

1

0/5 -1

1

0/4

1/25*

1 نوبت -2

1 نوبت -2

1 نوبت -2

1 نوبت -2

1 نوبت -2

1 نوبت -2

بهمحض مشاهده اولين

علائم بيماري بصورت

كانونكوبيودرصورتاپيد

مي در مرحله خوشه

در مرحله خوشه

در مرحله خوشه

152

Smuts -2 سياهكها

بيشتر از دو قرن است كه سياهكهاي غلات شناخته شده و مورد مطالعه قرار گرفتهاند. امروزه عليرغم

اينكه اين بيماريها در سراسر دنيا رخ داده و خسارات كمي و كيفي قابل توجهي را ايجاد مي كنند اما

بعلت استفاده از ارقام مقاوم و روشهاي كنترل شيميايي و زراعي خسارات حاصل از آنان در مقايسه با

نيم قرن گذشته بطور قابل ملاحظهاي كاهش يافته است.

سياهكها (سياهك پنهان معمولي، پنهان پاكوتاه، آشكار و برگي) توسط شش قارچ ايجاد مي شوند

كه ذيلاً به هركدام پرداخته شده است:

Common Bunt (Covered Bunt) * سياهك پنهان معمولي

و Tilletia laevis (syn. T. foetida) بيماري سياهك پنهان معمولي توسط دو گونه قارچ

ايجاد ميشود. Tilletia caries (syn. T. tritici)

5-150 براي جوانه C دراين بيماري تليوسپورهاي موجود در خاك يا روي بذر در دماي پائين (دماي

زني مناسب است) جوانه زده و هيفهاي آلوده كننده را ايجاد مي كند كه كلئوپتيل گندم را قبل از

خروج از خاك آلوده ميسازد. بنابراين همراه با رشد گندم قارچ نيز بطور سيستميك در گياه گسترش

يافته و علائم بيماري پس از به خوشهرفتن محصول ظاهر مي گردد. در اين مرحله (خميري نرم)

سنبلههاي آلوده به رنگ سبز متمايل به آبي در آمده و گلومها بطور خفيفي از يكديگر جدا مي شوند. در

كه در واقع دانههايي هستند كه محتويات Bunt Ball نهايت در زمان برداشت ساختمانهاي قارچي بنام

آن بطور كامل توسط تليوسپورهاي قارچ پر شده است در خوشه مشاهده مي گردد.

در صورتيكه اين دانهها فشرده شوند بوي ناخوشايندي از آنان به مشام مي رسد.

153

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام مقاوم (با توجه به اينكه مقاومت اغلب اين ارقام بعلت ظهور نژادهاي بيماريزاي جديد

سريعاً شكسته ميشود بنابراين ضدعفوني بذور توصيه ميشود).

-2 ضدعفوني بذر با استفاده از سموم

جدول 2- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري سياهك پنهان معمولي

Dwarf Bunt (Stunt Smut) * سياهك پنهان پاكوتاه

ايجاد ميشود. Tilletia controversa (syn. Tilletia brevifaciens) اين بيماري توسط قارچ

تليوسپورهاي خاكزي اين قارچ از مهمترين منابع آلودگي بوده و ميتوانند تا 10 سال در خاك زنده

3 مي باشد. -80C بمانند. دماي مناسب براي جوانهزني اين اسپورها

در اين بيماري تليوسپورهايي كه در سطح خاك يا نزديكي آن و در زير برف جوانه زدهاند

2 برگي حساسترين مرحله گندم - گياهچههاي گندم را پس از خروج از خاك آلوده ميسازند (مرحله 3

نسبت به بيماري است). در بيماري مذكور پنجهزني گياه افزايش يافته و گياهچههاي آلوده كاملاً كوتاهتر

از گياهچههاي سالم هستند. همچنين بر روي برگها نقاط يا نوارهاي زرد كوچك و ظريفي مشاهده

مي گردد.

در زمان برداشت خوشههاي گندم از دانههاي كروي شكلي كه تمامي محتويات آن با تليوسپورهاي

قارچ جايگزين شده است، پرشده كه در صورت فشرده شدن بوي ناخوشايندي از آنان به مشام مي رسد.

نام تجاري سم نام عمومي سم مقدار مصرف براي يك تن بذر

سوميايت

سوميايت

FF ويتاواكس

ويتاواكس تيرام

ديويدند

ديويدند

راكسيل

راكسيل

رئال

بايتان

(WP دي نيكونازول (% 2

(FS دي نيكونازول (% 2

(L كاربوكسين تيرام (% 40

(WP كاربوكسين تيرام (% 75

(DS ديفنوكونازول (% 3

(FS ديفنوكونازول (% 3

(FS تبوكونازول (% 6

(DS تبوكونازول (% 2

(FS تري تيكونازول (% 20

(DS ترياديمنول (% 7.5

2 كيلو

1 ليتر

2/5 ليتر

2 كيلو

1 كيلو

1 ليتر

0/5 ليتر

1/5 كيلو

0/2 ليتر

2 كيلو

154

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام مقاوم بهترين روش جهت كنترل بيماري است.

15 سانتيمتر) - -2 شخم عميق (به عمق 20

-3 ضدعفوني بذر با استفاده از سموم

جدول 3- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري سياهك پنهان پاكوتاه

Loose Smut * سياهك آشكار

ايجاد Ustilago tritici (syn. Ustilago nuda var. tritici) سياهك آشكار توسط قارچ

ميشود. اگرچه ميزبان اصلي اين قارچ گندم است اما تريتيكاله و چاودار نيز توسط آن آلوده مي شوند.

قارچ مذكور بصورت ميسليوم غيرفعال درون جنيندانةگندم آلوده وجود داشته و هنگاميكه بذر جوانه

ميزند ميسليوم نيز فعاليت خود را آغاز مي كند. در اين بيماري تمامي خوشه به غير از محور آن توسط

اسپورهاي سياهرنگ قارچ فراگرفته شده كه توسط باد و باران پراكنده مي شوند و تنها محور خوشه باقي

16 ) اين اسپورها كه بر روي گلچههاي گندم -220C ) ميماند. در شرايطرطوبيوهواي سرد تامعتدل

فرود آمدهاند جوانه ميزنند و بصورت ميسليوم غير فعال در جنين دانههايي كه به ظاهر سالماند باقي

ميمانند تا پس از كاشت همگام با جوانهزني بذر فعاليت خود را آغاز نمايند.

نكتهجالب توجه اينكه ازيكهفتهپسازگلدهي، تخمدان نسبت به آلودگي مقاوم خواهد شد.

روشهاي كنترل و مبارزه

ضدعفوني بذر با استفاده از سموم

نام تجاري سم نام عمومي سم مقدار مصرف براي يك تن بذر

ديويدند

ديويدند

تكتو

(DS ديفنوكونازول( % 3

(FS ديفنوكونازول ( % 3

(WP تيابندازول ( % 60

2 كيلو

1 ليتر

1/25 كيلو

155

جدول 4- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري سياهك آشكار

Karnal Bunt (Partial Bunt) ( * سياهك ناقص (سياهك هندي

سياهك ناقص براي اولين بار در سال 1931 از ايالت كارنال هندوستان گزارش شد. اين بيماري از

نظر كيفي دانه را تحت تاثير قرار مي دهد اما كاهش عملكرد ناشي از آن اندك است.

در خاك و بذر [Tilletia indica (syn. Neovossia indica)] تليوسپورهاي قارچ عامل بيماري

وجود دارند اما منابع اصلي آلودگي تليوسپورهاي خاكزي هستند كه برروي خاك يا نزديكي آن جوانه زده

و اسپوريديهاي اوليه و ثانويهاي را توليد مي كنند كه توسط باد پراكنده شده و هنگام ظاهر شدن

خوشههاي گندم، آنان را آلوده ميسازند. در شرايط رطوبي و سرد آلودگي توسعه يافته و در نهايت

بخشهايي از اندوسپرم چند دانه از يك خوشه توسط تليوسپورهاي سياهرنگ قارچ جايگزين مي شوند.

اين بيماري تا قبل از برداشت به راحتي قابل تشخيص نيست، پس از برداشت با كمي بررسي دانههاي

آلوده قابل تشخيصاند (پريكارپ بذور آلوده پاره ميشود).

دانههاي آلوده غالباً قابليت جوانهزني خود را حفظ كرده و قادرند گياهان سالمي را توليد كنند.

بيماري مذكور جزو بيماريهاي قرنطينهاي است و در تجارت گندم مهم است.

روشهاي كنترل و مبارزه

- استفاده از بذور مقاوم و متحمل

- استفاده بهينه از كودهاي ازته

- از بين بردن علفهاي هرز گرامينه

- استفاده از بذور سالم و عاري از بيماري

- مبارزه شيميائي با استفاده از سموم

نام تجاري سم نام عمومي سم مقدار مصرف براي يك تن بذر

بايتان

باويستين  دروزال

ويتاواكس تيرام

FF ويتاواكس

سومي ايت

ديويدند

راكسيل

راكسيل

(DS ترياديمنول( % 7.5

(WP كاربندازيم( % 60

(WP كاربوكسين تيرام( % 75

(L كاربوكسين تيرام(% 40

(WP دينيكونازول( % 2

(DS ديفنوكونازول( % 3

(DS تبوكونازول( % 2

(FS تبوكونازول(% 6

2 كيلو

2 كيلو

2كيلو

2/5 ليتر

2 كيلو

2 كيلو

1/5 كيلو

0/5 ليتر

156

جدول 5- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري سياهك ناقص

Flag Smut * سياهك برگي

ميتواند تا 3 [Urocystis tritici (syn. Urocystis agropyri)] تليوسپورهايقارچ عامل بيماري

سال در خاك زنده بماند.

10-200 خاك به C در اين بيماري آلودگي گياه قبل از خروج گياهچه از خاك رخ مي دهد و دماي

اين امر كمك مي كند. قارچ بشكل ميسليوم درون گياهچه زمستانگذراني كرده سپس بطور سيستميك

توسعه يافته اسپورزايي مي كند.تودههاي سياهرنگ تليوسپورها بصورت نوارهاي باريك در زير اپيدرم

برگ، غلاف برگ و گاهي روي ساقه توليد مي شوند. در گياهان آلوده پنجهزني افزايش يافته و پيچ

خوردگي برگها مشاهده مي گردد.

گندم نان از ميزبانان اصلي اين بيماري است.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام مقاوم

-2 عمليات زراعي همچون تناوب با گياهان غير ميزبان، تغيير عمق و تاريخ كاشت

Powdery Mildew ( -3 سفيدك سطحي (سفيدك پودري

علائم اين بيماري بر روي گندم و ساير غلات مشابه است اما قارچ عامل بيماري

نسبت به ميزبان خود (گندم) ويژگي زيادي داشته و بسيار (Blumeria graminis f.sp. tritici)

اختصاصي عمل مي كند. اين قارچ قادر است همه بخشهاي هوايي گياه را آلوده سازد اما معمولاً

كلنيهاي ميسليومي سفيد يا خاكستري روشن آن بر روي سطوح فوقاني برگهاي پائيني مشاهده

مي شوند (اين كلنيها سطحي بوده وبا ماليدن انگشت پاك مي شوند).

نكته ديگر اينكه در صورت مساعد بودن شرايط محيطي (هواي سرد، مرطوب و ابري) قارچ قادر است

در هر زمان پس از خارج شدن گياهچه از خاك آنرا آلوده سازد بنابراين قبل از آغاز سرماي زمستان

بازديد از مزارع بمنظور مشاهده علائم اوليه آلودگي كه بصورت لكهها يا پوشش سفيد رنگ كوچك و

نام تجاري سم نام عمومي سم مقدار مصرف در هكتار زمان مصرف

آلتو

تيلت

فوليكور

ايمپكت

( SL سايپروكونازول( % 10

( EC پروپيكونازول( % 25

(EW تبوكونازول( % 25

(SC فلوتريافول( % 12.5

0/5 ليتر

0/5 ليتر

1 ليتر

1 ليتر

هنگامگلدهيوقتي

كه 80 درصد بوتهها

به خوشه رفتهاند.

157

پراكنده حاصل از كلنيهاي ميسليومي قارچ در سطح برگها قابل روئيتند مفيد خواهد بود. در مرحله

بعدي ميتوان مزارع را پس از پايان سرماي زمستان، در فصل بهار (اواسط فصل) مورد بازديد قرار داد.

ميزان كاهش عملكرد به شدت آلودگي بستگي دارد. در شرايط حاد پنجههاي جوانتر ممكن است

قادر به توليد خوشه نباشند يا تعداد خوشه توليد شده و وزن، اندازه و تعداد دانه كاهش يابد.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام مقاوم

-2 از بين بردن بقاياي گياهي ميزبان،گندمهاي خودروي حاصل از ريزش كمباين و علفهاي هرز

گرامينه

-3 مبارزه شيميايي با استفاده از سموم

جدول 6- ليست سموم متداول در مبارزه با بيماري سفيدك سطحي

ميزان سم مصرفي در مراحل اوليه رشد گياه برابر مقادير يادشده و در مراحل بعدي دو برابر خواهد بود.

Septoria Diseases -4 بيماريهاي سپتوريائي

و Septoria avenae , Septoria tritici بيماريهاي سپتوريائي توسط سه گونه

ايجاد ميشود (شناسائي اين سه گونه در مزرعه مشكل است و انجام Stagonospora nodorum

آزمايشات ميكروسكوپي در اين زمينه ضروري است). اين بيماريها تمامي بخشهاي هوايي گياه را آلوده

ميسازند. علائم آلودگيهاي اوليه لكههاي كلروتيك تخم مرغي تا دراز و كشيدهاي هستند كه چنانچه

توسعه يابند مراكز آنان كمرنگ و كاهي رنگ شده نكروتيك مي گردد (در اين مرحله پيكنيديومهاي

نام تجاري سم نام عمومي سم ميزان مصرف در هكتار

تيلت

آلتو

فوليكور

بايلتون

ايمپكت-آر

(EC پروپيكونازول( % 25

(SL سايپروكونازول( % 10

(EW تبوكونازول( % 25

(WP ترياديمفون (% 25

فلوتريافول+ كاربندازيم

0/5 ليتر

0/5 ليتر

0/5 ليتر

0/5 كيلو

1 ليتر

158

خطي و زخمهاي S.tritici كوچك و سياهرنگ قارچ بر روي زخمها قابل روئيتند). زخمهاي حاصل از

عدسي شكل است. S.nodorum و S.avenae حاصل از

آلودگيهاي اوليه بر روي برگهاي پائيني مشاهده ميشود كه در صورت مساعد بودن شرايط محيطي

10-150 ، رطوبت طولاني مدت و هواي ابري) علائم بر روي برگهاي بالاتر و خوشه نيز ظاهر C (دماي

مي گردد.

لازم به ذكر است گندم در مقايسه با ساير غلات از حساسيت بيشتري نسبت به اين بيماريها برخوردار

بوده و در شرايط حاد خسارات قابل توجهي از طريق چين و چروك خوردن دانه و كاهش وزن هزار دانه

رخ مي دهد.

روشهاي كنترل و مبارزه

(Septoria tritici الف ) سپتوريوز برگي (عامل بيماري

-1 استفاده از ارقام متحمل

2 ساله، آيش (يكسال) - -2 رعايت تناوب 3

-3 از بين بردن بقاياي محصول

-4 خودداري از كشت ارقام زودرس

-5 استفاده از شخم عميق و بموقع

-6 استفاده از سموم تريازول (همچون پروپيكونازول و سايپروكونازول، آلرت، آرتئا و ايمپكت-آر) و

فلوزيدازول + كاربندازيم (آلرت) طبق جدول سموم مورد مصرف براي كنترل زنگهاي گندم در مرحله

تورم خوشه، حتيالامكان قبل از تشكيل پيكنيديومهاي قارچ عامل بيماري

(Stagonospora nodorum ب ) سپتوريوز خوشه (عامل بيماري

-1 جلوگيري از انتقال كليه بذور و كاه و كلش گندم از مزارع آلوده به ساير مناطق

-2 از بين بردن بقاياي گياهي پس از برداشت

الف- درمزارعي كه پائيز و زمستان به حالت آيش نگاه داشته مي شوند پس از برداشت گندم بمنظور

كاهش اينوكولوم اوليه مزارع را شخم زده و در بهار نيز پس از سبز شدن علفهاي هرز مجدداً شخم عميق

يا نيمه عميق زده شود.

ب- در مزارعي كه كشت پائيزه انجام ميشود (كشت متوالي گندم) بمنظور از بين بردن بقاياي گياهي

بلافاصله پس از برداشت گندم عمليات شخم عميق و نيمه عميق انجام شود.

-3 رعايت تناوب با گياهان غيرميزبان مانند پنبه، سيبزميني وساير گياهاني كه بصورت رديفي كاشته

مي شوند.

159

-4 مصرف كودهاي شيميايي براساس توصيه آزمايشگاه خاك و آب منطقه

-5 ضدعفوني كليه بذور قبل از كاشت با استفاده از قارچكش ديويدند به نسبت يك در هزار

شكم خوش) با استفاده از قارچكش تيلت ) Booting -6 سمپاشي مزارع خصوصاً مزارع بذري در مرحله

0 ليتر در هكتار. / به نسبت 5

Fusarium Head Blight -5 بلايت فوزاريومي خوشه

كنيديها يا آسكوسپورهاي حاصل از قارچي كه بر روي بقاياي ميزبان (كاه و كلش گندم)، ذرت، برنج و

علفهاي هرز گرامينه بصورت ميسليوم، كلاميدوسپور و پريتسيوم زمستانگذراني كرده است توسط باد

وقطرات باران بر روي گلچههاي سنبله گندم فرود ميآيد. در شرايط آب وهوايي گرم ومرطوب اين

اسپورها جوانه زده گل، گلوم و ديگر بخشهاي سنبلچه را آلوده ميسازد (مرحله گلدهي حساسترين

مرحله گياه نسبت به بيماري مي باشد ظاهراً تركيبات خاصي در پرچم وجود دارد كه منابع غذايي

3 روز پس از آغاز آلودگي (درصورت - مناسبي براي قارچ محسوب مي شوند). علائم بيماري درعرض 4

25 ظاهر و گسترش مييابد).در اين بيماري كنيديوسپورها در -300C وجود رطوبت مداوم و دماي بين

اسپورودوخيوم ها توليد شده كه اين امر باعث ميشود سنبلچهها رنگي صورتي بخود بگيرند.

آلودگيهاي شديد عملكرد را تا بيش از 50 % كاهش داده و كيفيت دانه را شديداً پائين

(Mycotoxins) ميآورد.دانههاي حاصل ازگياهان بيمار خشك و چروكيدهاند و حاوي زهرابههايي

هستند كه براي انسان ودام مضر است. قارچ عامل بيماري گونههايي ازجنسفوزاريوماند كه در

در رتبه دوم اهميت قرار F.culmorum گونة غالب و Fusarium graminearum ميان آنان گونه

دارد.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام متحمل و خودداري از كشت ارقام حساس

-2 تناوب زراعي و عدم كشت گندم با ذرت، برنج و ساير گرامينهها

-3 حذف منابع آلودگي پس از برداشت گندم از طريق اجراي شخم عميق و يا سوزاندن آنها

-4 استفاده از بذور سالم و گواهي شده و عدم انتقال بذور استحصالي از مزارع آلوده به ساير مناطق

-5 ضدعفوني بذور با استفاده از سموم سيستميك (كربوكسين تيرام 2 در هزار ) طبق اصول فني

-6 احتراز از كشت زود هنگام با توجه به شرايط آب و هوايي منطقه

-7 مهار علفهاي هرز گرامينه ميزبان قارچ عامل بيماري در مزارع گندم

-8 كشت رديفي و تنظيم دور آبياري بمنظور تهويه و تابش بيشتر نور به داخل مزرعه

160

-9 برحسب ضرورت استفاده از سموم قارچكش توصيه شده در مرحله گلدهي همچون آلتوكمبي بميزان

0/6 ليتر درهكتار و تيلت بميزان 1 ليتر در هكتار ( تعداد دفعات سمپاشي براي هر دو سم يك نوبت و

در صورت نياز به تكرار بفاصله هفت روز بعد ).

Take ‐ All -6 پاخوره

بر روي بيماري گذاشته شد كه امروزه مشخص Take ‐ All حدود 100 سال پيش در استراليا نام

مي باشد. Gaeumannomyces graminis var. tritici شده عامل آن قارچ خاكزي

در اين بيماري آلودگي ريشهها در پائيز رخ داده و در اوايل بهار به طوقه و قسمتهاي پائيني ساقه

سرايت مي كند. هنگاميكه آلودگي در مراحل اوليه رشد گياه صورت گيرد پنجهزني كاهش يافته، رشد

گياه كم ميشود و خوشههاي حاصله عقيم و سفيد رنگ خواهند بود ( گياهان آلوده به راحتي از

خاك خارج مي شوند ). اما هنگاميكه آلودگي در اواخر چرخه زندگي گياه اتفاق بيفتد خسارت حاصل از

آن كمتر است چراكه بيماري به ريشهها محدود ميشود.

قارچ عامل بيماري باعث پوسيدگي ريشه و بخشهاي پائيني ساقه شده، همچون ريشهها قاعده ساقه

و غلاف برگهاي پائيني ممكن است رنگي سياه و براق بخود بگيرند (با استفاده از ذرهبين با بزرگنمايي

10 هيفهاي سياه و زبر قارچ بر روي ريشه قابل روئيتند ). x

روشهاي كنترل و مبارزه

2 سال در - -1 تناوب با محصولات زراعي غيرحساس و عدم كشت گندم (معمولي و دوروم) و جو براي 3

مزارعي كه آلودگي به بيماري پاخوره در آنها كم باشد و در مزارعي كه آلودگي آن بيشتر از 50 % است از

كشت انواع گندم و جو بمدت 5 سال خودداري شود.

-2 از بين بردن بقاياي گياهي و شخم عميق بلافاصله پس از برداشت

-3 تاخير در زمان كاشت گندم در مناطق با سابقه آلودگي بالا با توجه به شرايط آب و هوايي منطقه و

نظر كارشناس زراعت

و مصرف كود ميكرو با نظر كارشناسان و متخصصين تغذيه (N.P.K) -4 استفاده متعادل از كود ماكرو

گياهي موسسه تحقيقات خاك و آب

-5 تهيه بستر مناسب كاشت و خودداري از مصرف بيش از حد بذر در واحد سطح

161

Wheat Streak Mosaic Virus (WSMV) -7 موزائيك رگهاي گندم

درميان ويروسهايي كه درگندم ايجاد موزائيك مي كنند ويروس موزائيك رگهاي گندم در سطح

بطور گردشي Aceria tulipae درطبيعتتوسط كنه WSMV. جهاني گستردهترين و شايعترين است

از تخم، دوسن پورگي و مرحله بلوغ تشكيل شده است كه در A.tulipae منتقل ميشود. دوره زندگي

7 روز به طول ميانجامد. اين كنهها كرمي شكل بوده حدود 250 ميكرون - 24-270 بين 10 C دماي

طول دارند و بيرنگ يا كمرنگند.

بر حسب رقم گندم، سويه ويروس، زمان آلودگي و شرايط محيطي متفاوت WSMV علائم ناشي از

است. كاهش رشد، ظهور لكههاي موزائيك بصورت رگهها، خطوط و نوارهاي كلروتيك از خفيف تا شديد،

زردي و نكروز، ضعيف شدن و پوك شدن خوشهها و چروك خوردن بذر از علائم بيماري است. علاوه بر

اين ممكن است لوله شدن برگها، بدام افتادن خوشه و برگهاي جوان در برگ قبلي كه از علائم كنه

زدگي مي باشد نيز مشاهده شود.

اگر گياه در اوايل رشد (مرحله پنجهزني ) آلوده شود تقريباً هيچ رشدي نخواهد داشت و حالت چمني

خواهد يافت. با تاخير در آلودگي، ميزان كوتولگي و آسيب به گياه نيز كمتر خواهد شد. در تشخيص اين

ويروس صرفاً نمي توان به علائم مذكور استناد نمود. وجود كنه ناقل و علائم آن، همچنين انتقال مكانيكي

به تشخيص بيماري كمك مي كند. ELISA و برخي روشهاي تخصصي مانند الكترون ميكروسكوپي و

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 اجتناب از كشت در مجاورت منبع آلودگي

-2 تنظيم تاريخ كشت (در صورتيكه كشت تابستانه ضروري باشد ميبايست حدود يكماه قبل از كشت

گندم در پائيز، محصول تابستانه برداشت شود. در شرايط اقليمي مناسب تاخير در كشت در پائيز موجب

كاهش خسارت بيماري خواهد شد).

-3 از بين بردن علفهاي هرز و گندمهاي خودرو دو تا سه هفته قبل از كشت (كنه به ميزبان زنده وابسته

است و در غياب ميزبان سبز بيش از 10 روز زنده نخواهد ماند).

-4 استفاده از ارقام مقاوم

-5 در زمينه مبارزه شيميايي تا كنون روش موثري توصيه نشده است.

Barley Yellow Dwarf Viruses (BYDVs) -8 كوتولگي زرد جو

ويروسهاي عامل كوتولگي زرد جو از مخربترين و گستردهترين ويروسهاي غلات و گراسهاي

مراتع به حساب ميآيند. بيش از 25 گونه شته اين ويروسها را بطور پايا (گردشي) انتقال مي دهند.

علائم بيماري به علائم حاصل از كمبودهاي غذايي، استرسهاي دمائي و رطوبي و ديگر عوامل

بيماريزاي گياهي شبيه مي باشد اما معمولترين علائم آن عبارتند از:

162

- كوتولگي به واسطه كاهش ميانگرهها

- كلروز و در مواردي قرمزي، صورتي، برنزي و پرتقالي شدن برگ

- كاهش تعداد پنجهها

- عقيم ماندن گلها

(تمامي موارد فوق به كاهش عملكرد منجر خواهد شد).

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل

-2 مبارزه شيميايي با شتههاي ناقل (حشرهكشهاي مختلفي جهت سمپاشي بخشهاي هوايي گياه مورد

استفاده قرار ميگيرند، عمل سمپاشي پس از ظهور گياهچه و به محض مشاهده شتههاي ناقل صورت

ميگيرد كه نتايج قابل قبولي بدست مي دهد. بعضي محققين تلفيقي از تيمار بذر با حشرهكش

و دوبار سمپاشي بخشهاي هوايي گياه را توصيه نمودهاند). (Imidaclopride) ايميداكلوپرايد

Seed Gall Nematode -9 نماتد گالزاي گندم

همراه با بذور سالم كاشته مي شوند در Anguina tritici هنگامي كه دانههاي حاوي گالنماتد

صورت وجود شرايط مساعد از جمله رطوبت وحرارت گال نرم شده لاروها از آن خارج و خود را به نقطه

رويشي انتهايي طوقه رسانده و ازآنجا به گلچههاي اوليه نفوذ مينمايند، يا در لابلاي غلاف برگ بصورت

انگل خارجي فعاليت مي كنند تا خوشهها ظاهر شوند. در اين مكان نماتدهاي نرو ماده جفتگيري كرده و

پس از تخمريزي بلافاصله از بين ميروند. در اواخر ارديبهشت يا اوايل خرداد تخمها سريعاً تفريخ شده و

لاروهاي سن دوم از آنها خارج و به تدريج بحالت كمون درآمده و درداخل گال انباشته مي شوند.

گالهاي حاصله همراه با رسيدن دانه سفت و قهوهاي شده در اين حالت گلومهاي آلوده از هم باز

مي شوند. در صورتيكه محصول بموقع برداشت نشود گالها به داخل خاك ريزش مي كنند و چنانچه

محصول به موقع برداشت شود با بذر مخلوط شده و از اين طريق انتشار مييابند.

علائم بيماري عبارتند از پيچيدگي ساقه، برگ و خوشهها، تورم برگها، كوتولگي ساقه و تشكيل گال

حاوي نماتد در داخل خوشه.

163

روشهاي كنترل ومبارزه

-1 بوجاري بذور و كاشت بذور سالم و بدون گال

-2 تناوب دوساله با استفاده از گياهان غير ميزبان همچون سويا، آفتابگردان،سيبزميني، پنبه،

لوبيا و عدس

-3 كنترل علفهاي هرز همچون يولاف و چاودار

-4 انهدام گالهاي حاوي نماتد

Pratylenchus spp -10 نماتدهاي مولد زخم ريشه

نماتدهاي مولد زخم ريشه گروه بزرگي از نماتدهاي انگل گياهي هستند كه داراي تعداد زيادي

گونه بوده و گياهان دو لپه اي و تك لپه اي را مورد حمله قرار مي دهند. اهميت نماتدهاي مولد زخم

ريشه نه تنها به دليل ايجاد خسارت اقتصادي مستقيم بلكه به خاطر ايجاد زخم و هموار كردن حمله ساير

ميكروارگانيسم هاي بيماري زا مي باشد. علائم آلودگي گياهان به نماتدهاي زخم ريشه شامل زردي و كم

رشدي است كه در مزرعه به صورت لكه هاي نامنظم بروز مي نمايد. در سطح ريشه گياهان آلوده، به

علت تغذيه نماتد زخم هايي ايجاد مي شود كه در مراحل اوليه شبيه لكه هاي آب سوخته است. اين محل

ها بعدا به رنگ قهوه اي تيره تغيير رنگ مي دهند. از بين گونه هاي اين گروه چهار گونه

انتشار جهاني داشته و از مهمترين گونه P.thornei و P.crenatus، P.neglectus ، P.penetrans

در استراليا P.thornei هاي خسارتزاي غلات محسوب مي شوند. خسارت محصول گندم در اثر گونه

در P.neglectus 38-58 درصدو در مكزيك 37 درصد همچنين كاهش محصول گندم در اثر گونه

16 درصد گزارش شده است. نتايج بررسي هايي كه تاكنون در كشور انجام شده - جنوب استراليا 23

در مزارع گندم استانهاي آذربايجان شرقي، P.thornei و P.neglectus نشان مي دهد كه گونه هاي

آذربايجان غربي، كرمانشاه، همدان، گلستان، كردستان و مركزي گسترش دارند از ميزان خسارت اين

گونه ها اطلاع دقيقي در دست نيست ولي براساس بررسي هاي انجام شده روي تراكم جمعيت در

تعدادي از مزارع ميزان جمعيت بيشتر از حد آستانه خسارتي است كه براي اين نماتدها ذكر شده است.

Heterodera filipjevi , H.avenae , H.latipons -11 نماتدهاي سيستي غلات

از ميان گونه هاي نماتدهاي سيستي كه گياهان خانواده گرامينه را آلوده مي كنند گونه هاي

از نظر اقتصادي مهمترين گونه ها هستند به Heterodera filipjevi , H.avenae , H.latipons

خصوص در كشت گندم ديم و در سيستم تك كشتي خسارت آنها شديدتر است. خسارت محصول در اثر

40 درصد در روي گندم - 15 درصد در عربستان سعودي 92 - در پاكستان 20 , H.avenae گونه

23 درصد در روي گندم گزارش - 17 درصد در روي جو در استراليا 20 درصد در روي جو و 50 - و 77

164

باعث __________كاهش محصول به H.latipons شده است. مطالعات مزرعه اي در قبرس نشان داده است كه گونه

ميزان 50 درصد روي گندم شده است. گياهان آلوده به نماتدهاي سيستي غلات كم رشد، ضعيف، برگ

هاي پائيني زرد و علائمي مشابه علائم كمبود مواد غذايي را نشان مي دهند قسمت هاي آلوده در مزرعه

به صورت لكه هاي سبز كم رنگ داراي رشد غير همگن با ساير قسمت هاي سالم مزرعه است. ريشه

گياهان آلوده داراي انشعابات فرعي زيادي شده و ماده هاي سفيد كه بعدا تبديل به سيست هاي قهوه اي

مي شوند در روي ريشه ها قابل مشاهده است. گياهچه هاي آلوده به نماتدهاي سيستي غلات غالبا مورد

حمله عوامل بيمارگر خاكزاد به خصوص قارچ هاي عامل پوسيدگي طوقه و ريشه قرار مي گيرند. در

نمونه برداري هايي كه از مزارع غلات در سطح كشور صورت گرفته است،هر سه گونه نمتدهاي سيستي

گونه غالب بوده و از بسياري از استانهاي كشور گزارش H. filipjevi در مزارع گندم وجود دارند. گونه

كه اكثراً درغرب و جنوب غربي كشور H.avenae , H.latipons شده است پس از آن گونه هاي

و H. filipjevi انتشار دارند. در ايران در آزمايشات انجام شده در شرايط ميكروپلات گونه هاي

با جمعيت اوليه 20 تخم و لارو در گرم خاك بترتيب به ميزان 48 و 55 درصد باعث H.latipons

كاهش عملكرد دانه گندم شدند.

Sunn Pest -12 سن غلات

يكي از مهمترين آفات اين محصول در ايران است كه به Eurygaster integriceps سن گندم

علت اهميت خسارات حاصله هر ساله سطوح وسيعي از گندمزارهاي كشور تحت مبارزه شيميائي با آن

شناخته شده كه در ايران تاكنون به غير از گونه Eurygaster قرار مي گيرد ( 14 گونه از جنس

Aelia گزارش گرديده، گونههايي از جنس E.testidunaria و E.maura فوق الذكر دو گونه

نيزگزارش شده است ).

آفت سن بصورت حشره كامل در دامنه كوهها و زير بوتهها (خصوصاً بوتههاي گون و درمنه ) و

100 مي رسد فعال شده و در C زيرپوستكهاي درختان زمستانگذراني كرده هنگاميكه دما دركوه به

120 برسد به سمت دشت ريزش (درصورت وجود نوسانات حرارتي در كوه C صورتيكه ميانگين حرارت به

ريزشها متناوب بوده كه اين امر تعيين زمان دقيق مبارزه را با مشكل مواجه ميسازد ) و به مزارع گندم

(كه هنوز به خوشه نرفتهاند) حمله و از شيرهگياهي برگها و ساقههاي آن تغذيه مي كند، دراين مرحله

بعلت تغذيه آفت خوشههاي حاصله سفيدرنگ بوده، پوكاند و درآنها دانهاي تشكيل نشده است (درصورت

تغذيه سن از جوانة انتهايي خوشهاي تشكيل نميشود ). پس از تغذيه و جفتگيري،حشره ماده

2 رديف گذارده شده كه تعداد آنان در - تخمگذاري مينمايد (در پشت يا روي برگها دستجات تخم در 3

7 روز تخمها تفريخ شده و در عرض يكماه (در شرايط - هر دسته به 14 عدد مي رسد)، درعرض 10

طي شده و سنهاي كامل نسل جديد ظاهر مي گردند. ( I تا V) مساعد ) مراحل پورگي

165

آغاز ميشود و بر اثر تداوم آن دانهها لاغر و پوك شده و ارزش II تغذيه پورهها معمولاً از اواخر سن

نانوايي خود را از دست مي دهند (در حين تغذيه بزاق حشره كه حاوي آنزيم پپتيداز است از طريق

خرطوم آفت به دانه منتقل شده كه سبب تجزيه گلوتن آن ميشود،از طرف ديگر عمل تغذيه سبب تغيير

شكل و چروكيدگي دانه شده حبابهاي تاول مانندي بر روي آن ظاهر ميشود، جاي نيش حشره بر دانه

بصورت نقطه سياهرنگي كه حلقه كرم رنگي آنرا احاطه كرده است بهچشم ميخورد)، در نهايت حشرات

بالغ نسل جديد پس از تغذيه كافي از خوشههاي ميزبان به سمت ارتفاعات پرواز مي كنند.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 مبارزه شيميايي با استفاده از سموم

جدول 7- ليست سموم متداول در مبارزه با سن غلات

مبارزه با اين آفت در دو مرحله انجام ميشود:

الف) مبارزه باسن مادر: نحوه مبارزه با سن مادر تأثير بسزايي در كاهش يا افزايش سطح كلي مبارزه

شيميايي دارد. لذا مبارزه در اين مرحله بايد با توجه به نُرم اعلام شده از سوي سازمان حفظ نباتات در

ارتباط با تعداد سن مادر در متر مربع در مزارع آبي و ديم، زماني انجام شود كه سنها درمزرعه استقرار

يافته وتغيير مكان ندهند (در يك مبارزه صحيح و بموقع مبارزه عليه سن مادر الزاماً به كاهش سطح

مبارزه با پوره سن منتج مي گردد ).

ب) مبارزه با پوره سن: زمان مناسب مبارزه با پوره هنگامي است كه اكثريت جمعيت آفت در سن دوم

پورگي باشند ( با توجه به نُرم مبارزه اعلام شده از سوي سازمان حفظ نباتات در ارتباط با تعداد پوره در

مترمربع در مزارع آبي وديم ).

توضيح: با توجه به انواع و ميزان سموم مصرفي كه در جدول صفحه قبل آمده است ميزان محلول سمي

در سمپاشي هوايي 25 ليتردر هكتار و سمپاشي زميني متناسب با نوع سمپاش براساس نظر كارشناس

نام عمومي سم نام تجاري سم مقدار مصرف

در هكتار

توضيحات

سوميتيون 1 ليتر - (EC فنيتروتيون (% 50

1 ليتر - -1/ لبايسيد 2 ( EC فنتيون (% 50

1 كيلوگرم / ديپتركس 2 (SP تريكلروفن (% 80

در جاهائيكه احتمال باد بردگي بر روي

محصولات نزديك به برداشت وجود نداشته

باشد، استفاده گردد.

دسيس 300 سيسي منحصراًجهت مبارزه با پوره استفاده شود. (EC دلتامترين (% 2.5

166

باتوجه به وضعيت رويش (LV) محل تعيين خواهد شد اما بطوركلي در سيستم معمول

300 ليتر در هكتار است. - محصول 400

-2 ساير روشهاي مبارزه با اين آفت همچون مديريت آبياري، استفاده از ارقام مقاوم و كنترل بيولوژيك

در كنار مبارزه شيميايي در يك برنامه مديريت تلفيقي به كاهش مصرف آفتكشها منجر خواهد شد.

Leaf miner ( -13 پروانه برگخوار(مينوز

پس از سپري شدن فصل گرما و متعادل ( Syringopais temperatella) لاروهاي اين آفت

شدن حرارت ( در شرايط خوزستان در ماه آذر ) به محض اينكه دماي سطح خاك تا عمق 1 سانتيمتري

120 رسيد از خاك بيرون آمده از برگهاي گندم تغذيه مينمايد. اين لاروها كه در زمان آغاز حمله C به

2 ميلي متر طول دارند از نوكبرگها وارد شده و در بين دو لايه اپيدرم از پارانشيم تغذيه و / حدود 5

فضولات خود را درداخل حفرهايكه ايجاد كرده است ميريزد ( فضولات ابتدا زردرنگ و بعداً به رنگ

قهوهاي مايل به سياه درميآيد)خسارت اين حشره در مناطق با رطوبت كمتر، بيشتر است و چند هفته

بارندگي پيدرپي در كاهش آلودگي نقش مهمي دارد. اولين علائم خسارت ايجاد يك نوار طولي روشن به

موازات رگبرگهاي طولي برگ است. لارو پس ازتغذيه از همان حفره ورودي خارج شده و به برگ ديگري

حمله مي كند.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 روشهاي زراعي

- جمعيت اين آفت با اعمال تناوب زراعي با كاشت محصولاتي مثل كنجد، خيار، گوجهفرنگي، ماش،

لوبيا و... بعد از گندم وجو به شدت كاهش مييابد. بنابراين رعايت تناوب زراعي و كشت محصولات غير از

گندم و جو در سال بعد در مناطق آلوده توصيه مي گردد.

- شخم بعد از برداشت محصول حداقل به عمق 25 سانتيمتر و ديسكزدن پس از شخم بمنظور كاهش

جمعيت لاروهاي تابستان گذران از ديگرروشهاي توصيه شده مي باشد.

- تقويت محصول خسارت ديده با مصرف كودهاي شيميايي و آبياري مناسب خسارت آفت را در مزارع

آبي ترميم مي كند.

167

-2 روشهاي شيميايي

در اراضي آبي با اجراي روشهاي زراعي توصيه شده اين آفت به خوبي كنترل ميشود در نتيجه نيازي

به كنترل شيميايي آن نيست. در شرايط ديم خسارت اين آفت در مواردي اقتصادي مي باشد لذا مبارزه

3 برگي تا اوايل پنجهزني با استفاده از سموم فسفره مانند ديازينون و مالاتيون به - شيميايي در مراحل 4

نسبت يك ليتردر هكتار توصيه ميشود (تعيين نرم مبارزه از سوي تحقيقات در دست بررسي و تهيه

است).

-14 سوسك سياه گندم

آفتي تك نسلي است كه در كشورما در استانهاي ( Zabrus tenebrioides) سوسك سياه گندم

فارس،خراسان، كرمانشاه، گلستان، ايلام، لرستان و منطقه مغان از اهميت بيشتري برخوردار است.

لاروهاي اين آفت اوايل بهار از خاك خارج شده و پس از مدتي تغذيه از برگهاي جوان غلات در عمق

15-20 سانتيمتري خاك به شفيره تبديل مي شوند، حشرات كامل در اواخر بهار يا اوايل تابستان ظاهر

شده از خوشه تغذيه كرده، در اواسط تابستان جفتگيري مينمايند. پس از جفتگيري هر حشره ماده

2 هفته تخمها - 10 تايي در خاك ميگذارد. پس از 3 - دستجات سفيدرنگ تخم خود را در دستههاي 12

تفريخ شده و لاروهاي زردرنگ جوان ظاهر مي شوند. لاروها شبها از لانههاي زيرزميني خود خارج شده و

از برگهاي غلات جوان كه تازه سبز شدهاند تغذيه مي كنند (درپائيز)، اين امر همچنان ادامه دارد تا در

فصل زمستان، در صورتيكه شرايط آب وهوايي معتدل باشد امر تغذيه ادامه مييابد اما اگر شرايط آب و

30 ) فرو مي رود تا اوايل بهار از خاك -40cm) هوايي منطقه در زمستان سرد باشد لارو در اعماق خاك

خارج و فعاليت خود را از سر گيرد.

خسارت اين آفت مربوط به مرحله لاروي آن است (لاروها تمام پارانشيم برگ را ميجوند و رگبرگهاي

بزرگ را باقي ميگذارند ).

روشهاي كنترل و مبارزه

- تناوب زراعي با استفاده محصولاتي چون آفتابگردان، نخود و كلزا و عدم كشت گندم وجو در مزارع آلوده

- شخم عميق تابستانه بلافاصله پس از برداشت گندم وجو

- جمعآوري يا سوزانيدن كاه وكلش درمناطق آلوده بمنظور كاهش جمعيت آفت

- مبارزه شيميايي با استفاده از سموم

168

جدول 8- ليست سموم متداول در مبارزه با سوسك سياه گندم

Russian Wheat Aphid -15 شته روسي گندم

از ديگر آفات خسارتزاي گندم مي باشد كه بدني دوكي شكل و (Diuraphis noxia) شته روسي

كشيده به رنگ سبز روشن داشته و توسط يك جفت برآمدگي كه يكي زائده بالايدمي و ديگري دم

حشره است از شته سبز گندم تفكيك ميشود. در طي يك آلودگي شديد بوتههاي گندم كوتاه مانده و

برگهاي انتهايي بخصوص برگ پرچم حول محور طولي لوله ميشود (در صورتيكه برگ را باز كنيم افراد

بالغ و پورههاي شته قابل روئيتند). در برگهاي بوتههاي آلوده نوارهاي طولي سفيد رنگ و در اكثر موارد

نوارهاي طولي بنفش در وسط و حاشيه برگ ديده ميشود. در آلودگيهاي خيلي شديد بوته كاملاً خشك

ميشود. اين آفت ميتواند باعث ريزش دانهها و بدشكلي ريشكها و سنبلهها شود گاهي اوقات ريشكها

لابلاي برگ لوله شده گير كرده و خوشهها را خم مي كند.

روشهاي كنترل و مبارزه

-1 تدابير زراعي

جو و گندمهاي خودرو) از داخل و حاشيه مزارع ،Aegilops الف) حذف گرامينههاي ميزبان ( خصوصاً

ب) تنظيم تاريخ كاشت، رعايت آبياري صحيح و كوددهي بموقع

-2 بازديد منظم از مزارع گندم و جو از پائيز هر سال زراعي (معمولاً در سالهايي كه در ماههاي پائيز و

زمستان بارندگي مناسب صورت گيرد شته روسي مشكل ايجاد نمي كند) بمنظور بررسي وضعيت

آلودگيهاي احتمالي

-3 مبارزه شيميايي

با توجه به اينكه گياه در هر مرحلهاي از زمان خروج از خاك تا مرحله بلوغ ميتواند آلوده شود لذا

تعيين مناسبترين زمان مبارزه از اهميت ويژهاي برخوردار است. در صورت نياز، مبارزه شيميايي در

نام عمومي سم نام تجاري سم زمان مبارزه ميزان مصرف در هكتار

30 كيلو - بازودين به محض ديدن 40 (G ديازينون (% 5

بازودين اولين علائم 1 ليتر (EC ديازينون (% 60

3 كيلو -3/ سوين خسارت در 5 (WP كارباريل (% 85

1 ليتر /5 - زولون صورت لزوم 2 (EC فوزالن (% 35

1 ليتر /5 - دورسبان 2 (EC كلروپيريفوس (% 40.8

169

مرحله اوايل ظهور سنبلهها با استفاده از سموم زير قابل اجراست (انجام تحقيقات بر روي نُرم مبارزه

ضروري است).

جدول 9- ليست سموم متداول در مبارزه با شته روسي گندم

علفهاي هرز مهم مزارع گندم و روشهاي كنترل و مبارزه با آنان

هدف از كنترل علفهاي هرز كاهش جمعيت آنان به حدي است كه به محصول خسارت وارد ننموده و

كيفيت غله و محصول برداشت شده فعلي و محصول بعدي در تناوب را تحت تأثير قرار ندهد. بدين

منظور از روشهاي تلفيقي مديريت علفهاي هرز به شرح زير استفاده مي گردد:

الف ) پيشگيري

-1 تحت نظارت قراردادن مزارع و آماربرداري دورهاي از علفهاي هرز

-2 پيشبيني جمعيت علفهاي هرز در سال زراعي آينده

-3 رعايت بهداشت زراعي و پيشگيري از افزايش جمعيت وتنوع علفهاي هرز از طريق:

-3 ممانعت از كشت بذور آلوده به بذر علفهاي هرز و بوجاري بذور مصرفي -1

-3 پاكيزه كردن ماشينآلات كشاورزي قبل از استفاده و ورود آنان به مزرعه -2

-3 ممانعت از تردد دام از مناطق آلوده به مزرعه -3

-4 هوشياري در مورد بروز مقاومت و يا ورود علفهاي هرز مقاوم به علفكشها به مزرعه

ب ) روشهاي زراعي

-1 كشت گندم در تناوب با ساير محصولات و خودداري از كشت متوالي آن

-2 آيش گذاشتن زمين

-3 ضدعفوني بذور به منظور مبارزه با پاتوژنهاي خاكزي و بذر زاد

-4 كشت بموقع، رعايت عمق كاشت وتهيه بستر مناسب

-5 كشت متراكم ( تاحدي كه به كاهش عملكرد منجر نشود )

نام عمومي سم نام تجاري سم

ميزان مصرف

درهكتار

تعداد دفعات

سمپاشي

0 كيلو يك نوبت /5 - پريمور 1 (WP پيريميكارب (% 50

1 ليتر يك نوبت / متاسيستوكس  آر 5 (EC اكسي ديمتون متيل (% 25

1 ليتر يك نوبت / ديمتوآت، روكسيون 5 (EC ديمتوآت (% 40

اكاتين 1 ليتر يك نوبت (EC تيومتون (% 25

170

-6 انتخاب رقم مناسب گندم، بذرهاي سالم و با قوه ناميه بالا و در صورت وجود ارقامي كه قدرت

رقابتي بالايي باعلفهرز دارند.

ج ) روشهاي مكانيكي

-1 سبز نمودن علفهاي هرز از طريق آبياري قبل از كشت و بلافاصله شخم زدن علفهاي هرز سبز

شده

-2 در صورتيكه زمين داراي علفهاي هرز دائمي باشد شخم عميق به فاصله دو هفته پس از برداشت

گندم بسيار موثر خواهد بود (بمنظور نتيجهگيري سريعتر ميتوان عمليات شخم را با علفكشهاي

سيستميك تلفيق نمود).

د ) روشهاي كنترل شيميائي

در حال حاضر در كشور ما مبارزه شيميائي با علفهاي هرز باريك برگ و پهنبرگ مزارع گندم با استفاده

16 به آن پرداخته شده است صورت ميگيرد ( سموم ديگري نيز در ، از سمومي كه در جداول شماره 15

دست بررسي و معرفي مي باشد ):__