مرکز تحقيقات کشاورزی و منابع طبيعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهاي جديد پژوهشي
تعيين ميزان تغييرات فصلي توليد و
مصرف گياهان مرتعي مراتع انجدان اراك
·
موسسه/مركز استاني مجري دستاورد : مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي
استان مرکزي
·
موسسات/مراكز استاني همكار دستاورد : اداره كل
منابع طبيعي استان مركزي
·
نام مجريان طرح ها/طرح/پروژه كه
دستاورد از آن منتج شده : علي فرمهيني فراهاني
·
نام همكاران طرح/پروژه كه
دستاورد از آن منتج شده : مرتضي اكبرزاده- ضياء آزدو - مصطفي زارع
·
مدت اجراي طرح ( به ماه) : 5 سال (60 ماه)
·
تاريخ شروع طرح : 1385
تاريخ خاتمه طرح : 1389
·
تعداد طرح هاي پژوهشي منجر به دستاورد : يك طرح
·
محل ها/ محل اجراي پژوهش : مراتع روستاي انجدان اراك
·
سطح رونمايي از دستاورد : ملي (كشوري) [داخلي (در سطح
وزارتخانه)
[سازماني[
·
قابليت تجاري سازي دارد[
1-
چكيده (مسئله/ اهميت
پژوهش/ اهداف پژوهش) :
مراتع از تيپهاي مختلف گياهي تشكيل شده اند كه هر يك داراي گونه هاي متفاوت
و متنوعي مي‌باشد. گونههاي يكساله، دو ساله و دائمي با
خصوصيات رويشي كمي و كيفي مختلف و فنولوژيهاي متفاوت و نيز فرمهاي رويشي متنوع،
تركيب گياهي اكثر تيپهاي مرتعي را تشكيل ميدهند. هر يك از فرمهاي رويشي و نيز هر يك
از گونههاي مربوط به هر فرم رويشي در دوره زماني خاصي
از دوره چرا فعال بوده و توليد معيني دارند و از اين روي دام چرنده نيز در مقاطع
زماني مختلف فصل چرا علوفه معيني در اختيار دارد. بدون شناخت خصوصيات توليدي گياهان
يك مرتع در طول دوره چرا برنامهريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نميباشد. مديريت دقيق
تر مراتع و كسب اطلاعات مفيد در رابطه با توليد ديناميك مرتع و دام از نتايج اين
پژوهش بوده است. جهت تعيين ميزان توليد و مصرف علوفه مراتع
انجدان يک منطقه به مساحت يک هکتار در مراتع انجدان حصار بندي و قرق گرديد. توليد در
داخل قطعه محصور و مصرف در بيرون اين قطعه که تحت چراي دام بود به مدت 4 سال اندازهگيري شد. براي
اندازهگيري ميزان توليد و مصرف مرتع از هر گونه گياهي در هر ماه پنج پايه متوسط
در داخل و بيرون قطعه محصور انتخاب و قطع و توزين گرديد. از تفاضل
توليد داخل و خارج قرق ميزان مصرف تعيين گرديد. جهت اطمينان
از صحت مطالعات انجام شده از طرح آماري كاملا تصادفي (CRD) استفاده شد.
2-
توجيه اقتصادي و اجتماعي دستاورد :
-
حفظ پوشش گياهي، خاك و آب مراتع و كاهش مهاجرت
-
افزايش توليد مراتع در راستاي توسعه پايدار
اراضي
-
افزايش درآمد دامداران در درازمدت در ازاي حفظ و
احياء پوشش گياهي خوشخوراك و مرغوب مرتعي
3-
هزينه هاي تمام شده (مستقيم و
غير مستقيم) طرحها/ طرح/ پروژه
مرتبط با دستاورد:
جهت اجراي طرح تحقيقاتي تعيين ميزان تغييرات فصلي توليد و مصرف گياهان
مرتعي مراتع انجدان اراك كه دستاورد از آن حاصل گرديده است مبلغ تقريبي هشت ميليون
تومان در سالهاي اجراي طرح هزينه گرديده است.
4-
نتايج (مزايا و اثربخشي)
در اين طرح ميزان
توليد و مصرف علوفه گياهان مرتع مورد مطالعه تعيين شده است. گونه هاي گياهي پرتوليد و كم توليد مشخص شده و سهم آنها از توليد مرتع
تعيين گرديده است.
از طرفي گونه هاي گياهي پرمصرف و كم مصرف و سهم
آنها در جيره غذائي دام بويژه گونه هاي گياهي خوشخوراك و كليدي در معرض خطر نابودي
مشخص گرديده است.
جهت مديريت چراي دام و حفظ پوشش گياهي و نهايتا
آب و خاك مرتع داشتن اطلاعات فوق ضروري مي باشد. تعادل دام و مرتع
ضامن حفظ مرتع و توليدات دامي در راستاي توسعه پايدار و بهبود وضعيت معيشتي
دامداران مي باشد. در راستاي عملي شدن دستاورد توصيه هاي زير پيشنهاد مي گردد:
-
جلوگيري از چراي بي رويه اراضي و كاهش تعداد دام
در مرتع
-
توسعه سيستمهاي چرائي از قبيل تناوبي و تاخيري
در راستاي احياء مراتع
-
رعايت فصل چراي مراتع در راستاي احياء و زادآوري
طبيعي گونه هاي گياهي
5-
نحوه انتقال:
دستاوردهاي فوق با برگزاري كارگاههاي آموزشي قابل انتقال به كارشناسان بخش
اجرا مي باشد. انتقال دستاوردها از طريق تهيه بروشور، برقراري
دوره هاي ترويجي، هفته انتقال يافته ها، برنامه هاي راديو و تلويزيوني و ساير
وسايل و ابزار اطلاع رساني قابل انتقال به بهره برداران و دامداران روستائي مي باشد.
مرکز تحقيقات کشاورزی و منابع طبيعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهاي جديد پژوهشي
تعيين حد بهره برداري مجاز گونه هاي مهم مرتعي
مراتع انجدان اراك
·
موسسه/مركز استاني مجري دستاورد : مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي
استان مرکزي
·
موسسات/مراكز استاني همكار دستاورد : اداره كل
منابع طبيعي استان مركزي
·
نام مجريان طرح ها/طرح/پروژه كه
دستاورد از آن منتج شده : علي فرمهيني فراهاني
·
نام همكاران طرح/پروژه كه
دستاورد از آن منتج شده : حجت اله زاهدي پور - مصطفي زارع
·
مدت اجراي طرح ( به ماه) : 5 سال (60 ماه)
·
تاريخ شروع طرح : 1385
تاريخ خاتمه طرح : 1389
·
تعداد طرح هاي پژوهشي منجر به دستاورد : يك طرح
·
محل ها/ محل اجراي پژوهش : مراتع روستاي انجدان اراك
·
سطح رونمايي از دستاورد : ملي (كشوري) [داخلي (در سطح
وزارتخانه)
[سازماني[
·
قابليت تجاري سازي دارد[
1-
چكيده (مسئله/ اهميت
پژوهش/ اهداف پژوهش) :
چراي بي‌رويه دام و تخريب مراتع مسئله‌اي است كه از ديرباز خاك و آب مملكت
را تهديد نموده و خسارات جبران ناپذيري بر اراضي مرتعي وارد نموده است. يكي از
ضروري‌ترين راهها جهت تعيين تعداد دام مجاز در مرتع و كاهش فشار دام تعيين ظرفيت
واقعي مراتع مي‌باشد. براي تعيين ظرفيت مراتع داشتن حد بهره‌برداري
مجاز گونههاي مهم و كليدي مراتع لازم و ضروري است. با داشتن مقادير دقيق اين فاكتور
براي گونههاي مرتعي است كه مي توان ظرفيت واقعي مراتع منطقه را تعيين نموده و
نسبت به تعيين تعداد دام مجاز و فصل بهره‌برداري اقدام كرده و از نابودي پوشش گياهي, خاك و كاهش
منابع آب مراتع جلوگيري نمود. Artemisia aucheri,Bromus tomentellus,Kochia prostrata, Asperula glomerata, Buffonia cf.koelzii گونههاي كليدي و مهم مراتع
انجدان اراک ميباشند كه در اين پژوهش مورد مطالعه
قرار گرفتهاند. در
اين تحقيق ابتدا يك منطقه مناسب و كليدي به مساحت يک هكتار در مراتع انجدان انتخاب
شده و در سال اول حصاركشي و قرق گرديده است.
از هر
گونه 40 پايه انتخاب شده و برداشتهاي
25، 50،
75 درصد و تيمار شاهد اعمال گرديده است
(هر 10 پايه
يك تيمار). برداشت به صورت ماهيانه توسط قيچي
باغباني و در فصل چراي منطقه صورت گرفته است.
تاثير
بهره‌برداري با بررسي تغييرات ايجاد شده در خصوصيات فنولوژيكي, توليد علوفه و بذر، شادابي، مرگ و مير و ساير خصوصيات
گونههاي گياهي منتخب مطالعه شده است.
2-
توجيه اقتصادي و اجتماعي دستاورد :
-
حفظ پوشش گياهي، خاك و آب مراتع و كاهش مهاجرت
-
افزايش توليد مراتع در راستاي توسعه پايدار
اراضي
-
افزايش درآمد دامداران در درازمدت در ازاي حفظ و
احياء پوشش گياهي خوشخوراك و مرغوب مرتعي
3-
هزينه هاي تمام شده (مستقيم و
غير مستقيم) طرحها/ طرح/ پروژه
مرتبط با دستاورد:
جهت اجراي طرح تحقيقاتي تعيين ميزان تغييرات فصلي توليد و مصرف گياهان
مرتعي مراتع انجدان اراك كه دستاورد از آن حاصل گرديده است مبلغ تقريبي هشت ميليون
تومان در سالهاي اجراي طرح هزينه گرديده است.
4-
نتايج (مزايا و اثربخشي)
در صورت رعايت حد بهره برداري مجاز در مصرف گونه هاي خوشخوراك مورد مطالعه
در منطقه انجدان و ساير مناطق مشابه توسط دام، وضعيت كيفي و كمي پوشش گياهي اراضي
بهبود چشمگيري مي يابد. افزايش پوشش گونه هاي خوشخوراك منبع قابل
اطمينان علوفه در مرتع را نويد مي دهد. افزايش كل پوشش گياهي نيز حفظ منابع
آب و خاك مرتع را در پي خواهد داشت. نهايتا حفظ آب و خاك مراتع و بهبود
معيشت دامداران از نتايج اجراي دستاوردهاي اين طرح مي باشد. در راستاي
عملي شدن دستاورد توصيه هاي زير پيشنهاد مي گردد:
-
ترويج استفاده از سيستمهاي چرائي توسط بهره برداران جهت کاهش فشار وارده بر
مراتع
-
کاهش تعداد دام متناسب با ظرفيت پوشش گياهي جهت
حفظ آب و خاک مراتع
-
واکاري و کشت گونه هاي فوق الذکر جهت حفظ و بقا
گونه هاي خوشخوراک
5-
نحوه انتقال:
دستاوردهاي فوق با برگزاري كارگاههاي آموزشي قابل انتقال به كارشناسان بخش
اجرا مي باشد. انتقال دستاوردها از طريق تهيه بروشور، برقراري
دوره هاي ترويجي، هفته انتقال يافته ها، برنامه هاي راديو و تلويزيوني و ساير
وسايل و ابزار اطلاع رساني قابل انتقال به بهره برداران و دامداران روستائي مي باشد.